14 września

Notka rocznicowa czyli co ciekawego zdarzyło się przed laty w tym dniu

Polska

W 1309 r. Krzyżacy przenieśli swą siedzibę z Wenecji do Malborka który stał się odtąd ich stolicą. Jakkolwiek na to by zamek malborski przyjął swój ostateczny kształt trzeba było jeszcze poczekać kilkadziesiąt lat.  

 Stawiano go na równi z budowlami Mediolanu czy Budy, o czym mówiło nawet ówczesne powiedzenie "... Ex luto Marienburg, Buda ex saxo, ex marmore Mediolanum - Z cegły Malbork, Buda z kamienia, Mediolan z marmuru...". W XIV wieku uważany był za najpotężniejszą twierdzę Europy. Dlatego też był nie do zdobycia bez machin oblężniczych, a takowych nie posiadały siły polsko-litewskie oblegające go po bitwie grunwaldzkiej, stąd niepowodzenie całej akcji. Krzyżacy utracili zamek (lecz nie miasto Malbork) na rzecz Polaków podczas wojny trzynastoletniej w 1457r, ponieważ czescy najemnicy w służbie krzyżackiej dowodzeni przez Ulrycha Czerwonkę ...sprzedali go nam (najemnicy mają to do siebie iż są bardzo skuteczni lecz trzeba mieć pieniądze na ich opłacanie - gdy takowych brakuje robi się nieciekawie, a ówczesny "szef wszystkich szefów" Ludwig von Erlichshausen  miał problemy finansowe). 

14 września to dzień ważny lecz i smutny (o czym później) dla polskiego kina. W 1964 r. miała miejsce premiera filmu sensacyjnego "Prawo i pięść" w reżyserii Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego. Pochodzi z niego jedna z najpiękniejszych polskich ballad - "Nim wstanie dzień" . No ale czyż może nie być to świetny utwór gdy autorką słów jest Agnieszka Osiecka, muzyki - Krzysztof Komeda a wykonawcą Edmund Fettnig ?

Natomiast  w 2001weszła na ekrany ekranizacja noblowskiej powieści Henryka Sienkiewicza "Quo vadis" w reżyserii Jerzego Kawalerowicza. Jakkolwiek narzekano na marne efekty specjalne i kiepską grę niektórych aktorów, parę kreacji pozostało w pamięci - Neron Michała Bajora, Poppea Sabina Agnieszki Wagner, Tygellinus Krzysztofa Majchrzaka , Chilon Jerzego Treli czy św. Piotr Apostoł Franciszka Pieczki. Znakomitą muzykę do filmu skomponował Jan A.P. Kaczmarek, natomiast dużą popularność zdobyły dwie piosenki promujące film skomponowane przez Piotra Rubika : "Dove vai" (wykonawcy to Filka Najdenowicz, Małgorzata Walewska i Michał Bajor)

oraz "Co ma przeminąć to przeminie" (wykonawca Michał Bajor)

Kino polskie poniosło też w tym dniu trzy wielkie straty. W przeciągu 5 lat odeszli z tego świata trzej wybitni polscy aktorzy...

Hrabia Horvath z "Janosika", Mastalerz ze "Zmienników", jeden z  pechowych włamywaczy z"Nie lubię poniedziałków", "naukowiec" badający zawartość cukru w cukrze z "Poszukiwany-poszukiwana", jeden z "tanich drani" z "Kabaretu Starszych Panów" to tylko niektóre z wielu znakomitych kreacji zmarłego w 1991 r. Mieczysława Czechowicza

   

Dzieci być może nie kojarzyły jego twarzy,
natomiast z pewnością kojarzyły głos. Bowiem był to głos najsłynniejszego polskiego misia...

W 1995 r. odszedł z tego świata Bogusz Bilewski. Jego potężna postura powodowała że często obsadzany był w rolach silnych mężczyzn; do tego dochodziło jego niezaprzeczalne poczucie humoru. Kulwieć-Hippocentaurus z "Potopu", pan Muszalski z "Pana Wołodyjowskiego", wiceminister Ulanicki z"Kariery Nikodema Dyzmy"

 tylko niektóre z jego wybitnych ról. Jednak w pamięci szerszej publiczności pozostał przede wszystkim jako zbójnik Waluś Kwicoł z "Janosika"; ozdobą serialu były jego dialogi z filmowym szwagrem Jondrusiem Pyzdrą (Witoldem Pyrkoszem).

Rok później zmarł Ryszard Pietruski. Aktor, scenarzysta, reżyser teatralny. Znany z ról filmowych ("Prawo i pięść", "Barwy Walki") lecz głównie z ról serialowych; te najbardziej znane to "Wakacje z duchami", "40-latek", a przede wszystkim "Czarne chmury". Z tym ostatnim serialem wiąże się tajemnicza historia. Jako scenarzyści w czołówce występują Ryszard Pietruski i Antoni Guziński. Losy głównego bohatera  - pułkownika Dowgirda oparte są na kanwie losów Krystiana Kalkstein-Stolińskiego. Jego potomkiem był najprawdopodobniej ten człowiek i to on miał w rzeczywistości być autorem scenariusza. Ze względu na jego przeszłość jego nazwisko nie mogło pojawić się w czołówce serialu stąd zmiana. 

   

A co na świecie...krew się leje...

- bo to słynna bitwa pod Marignano z 1515 r. która złamała potęgę szwajcarskiej piechoty dominującej przez wcześniejsze kilkanaście lat na polach bitewnych zachodniej Europy

 

- zabójstwo prezydenta USA Williama McKlinleya (Polak potrafi...) w 1901 r.

 

- zabójstwo premiera Rosji Piotra Stołypina (ten w białym mundurze poniżej) w 1911 r. (chciał zreformować carskie imperium, jednakowoż szafował na lewo i prawo wyrokami śmierci wobec rewolucjonistów z lat 1905-1907 do tego stopnia że stryczki zaczęto nazywać "krawatami Stołypina", stąd  taki a nie inny jego koniec nie był zaskoczeniem)

 

- słynne manewry na poligonie w Tocku w 1954 r. (jak mawiają Rosjanie "ludiej u nas mnogo" )

 

- umiera w 2004 r. Ove Sprogøe znany z roli najsłynniejszego włamywacza-pechowca świata 

 

Ale są też pozytywy ...

W 1741r. Georg Friedrich Händel zakończył pracę nad swoim najsłynniejszym dziełem - oratorium "Mesjasz", a w 1814  Francis Scott Key napisał tekst pieśni Gwiaździsty Sztandar ("The Star-Spangled Banner"), będącej obecnie hymnem Stanów Zjednoczonych.